Türkiye'nin Tarihi ve Kültürel Değerleri

Türkiye'nin Tarihi ve Kültürel Değerleri

Eski Uygarlıklar, Eski Kentler

Karain Mağarası
Antalya'nın 27 km. kuzeybatısında ve Katran dağları üzerindedir. Doğal bir mağaradır. Yapılan arkeolojik kazılarda mağaranın Prehistorik çağlarda (Paleolitik, Mezolitik, Neolitik ve Kalkolitik) insanlarca barınak olarak kullanıldığı anlaşılmıştır. Mağarada iskeletler, yontma ve cilalı taştan aletler, işlenmiş çakmak taşları ve önemli eserler bulunmuştur.

Ana Tanrıça Heykelciği
Pişmiş toprak, M.Ö. VI. binyılın ilk yarısı, yüksekliği 20 cm., Çatalhöyük. (Anadolu Medeniyetleri Müzesi)

İvriz Kaya Kabartması
Konya'nın Ereğli ilçesine 12 km. uzaklıkta, İvriz Suyu'nun kaynak başındadır. Geç Hitit dönemi eseridir. M.Ö. VIII. yüzyıla tarihlenmektedir. 6.08 m. yüksekliğindeki kabartmada, Warpalavas'ın bereket tanrısı Santaj'a şükranı anlatılmaktadır.

Yazılıkaya - Midas Şehri Büyük Anıt
Eskişehir'e 90 km. uzaklıkta M.Ö. VII. yüzyılda kurulmuş Yazlıkaya-Midas şehri bulunmaktadır. Bu şehirde Frig döneminin önemli bir eseri olan Büyük Anıt göze çarpmaktadır. Anıtın üzerinde çeşitlli geometrik motifler ve yazılar vardır. Frig döneminde önünde dini törenler yapılıyordu.

Lidya (Karun) Hazineleri
Uşak ili Güre yakınlarındaki Toptepe tümülüsünü 1965, İkiztepe tümülüsünü 1966 ve Aktepe I tümülüsünü 1968 yılında gizlice kazan eski eser kaçakçılarının 1970 yılında ABD'deki Metropolitan Sanat Müzesi'ne sattıkları eserlerdir. Bu eserler, M.Ö. VI. yüzyıl Lidya sanatının en güzel örnekleridir. Kültür Bakanlığı'nca verilen uzun bir hukuk savaşından sonra 1993 yılında Türkiye'ye geri gönderilmiştir. (Uşak Müzesi)
Resim: Lidya "Karun" Hazinesi Güneş Kursu Biçimli Gerdanlık
Akik-Altın, M.Ö. 6.y.y. (Uşak Müzesi)

Bergama Zeus Sunağı

Bergama Krallarından Eumenes II tarafından M.Ö. 197-159 yılları arasında yaptırılmıştır. Alman arkeologların 1865 yılından itibaren Bergama'da yaptıkları kazılarda ortaya çıkarılmış, kalıntıları Berlin'e gönderilmiştir. Berlin Devlet Müzesi'nde restore edilerek 1871 yılında sergilenmiştir. O tarihten sonra müzenin adı Pergamon Müzesi olmuştur.

İskender Büstü

42 cm. yüksekliğindeki mermer büst Bergama kazılarında bulunmuştur. M.Ö. III. yüzyıla tarihlenmektedir. Makedonya Karalı Büyük İskender'in sağlığında ünlü heykeltraşlara yaptırdığı büstlerin aslıllarının hiç biri günümüze ulaşmamış, sadece kopyaları bulunmuştur. Bergama'da bulunan büst Paris Louvre Müzesi'nde dünyaca ün yapmıştır. (İstanbul Arkeoloji Müzesi)

Afrodisias

Aydın'ın Karacasu ilçesi yakınlarında bir antik kenttir. Tanrıça Afrodit adına kurulmuştur. Tunç çağından Bizans dönemine değin (M.Ö. 2800 - M.S. 220) büyük bir yerleşim merkeziydi. Arkeolojik kazılarda Afrodit tapınağı, odeon, stadium ve agorası, hamamları gün ışığına çıkarılmıştır. Afrodisias, İlkçağ'da önemli bir heykel yapım merkezi olarak tanınmıştır. Anadolu antik kentleri içinde Afrodisias'ın stadyumu iyi korunmuş stadyumlar arasındadır.

Efes Artemis Tapınağı

İzmir Selçuk'ta Efes (Ephesos) antik kentinin dünyanın 7 harikasından sayılan ünlü tapınağıdır. Astemision olarak da bilinir. Önce M.Ö. 560-550 yıllarında Lydia Kralı Kroisos tarafından İon düzeninde yaptırıldı. M.Ö. 356'da bir delinin yakması üzerine aynı büyüklükte ancak 3 m. yüksek olarak yeniden inşa edildi. 55.10 x 115 m. boyutlarında, mermer heykelleriyle de ünlü tapınak Hellenistik dönem tapınaklarının en büyüğüydü. 262'de Gotlar tarafından yıkıldıktan sonra onarılmadı.

Bristish Museum adına 1869-1874'te J.T. Wood ve 1904-1905'te David G. Hogart'ın yaptığı kazılarda bulunan tapınak kalıntıları, İngiltere'ye götürüldü.

Sart (Sardes)

Manisa'nın Salihli İlçesindedir. Lidya devletine başkentlik yapmış bir antik kenttir. XIX. yüzyıldan itibaren yapılan arkeolojik kazılarda Artemis Tapınağı, gymnasion, stadion Roma ve Bizans hamamları gibi önemli yapıları ortaya çıkarılmıştır. Resimde gymnasiondan bir bölüm görülmektedir.

Bodrum - Halikarnas Masoleumu

Pers Valisi Maussolos'un Bodrrum - Halikarnassos'taki mezarı dünyanın yedi harikası arasındadır. MAussolos M.Ö. 352'de ölünce karısı Artemisia tarafından yapımına başlanmıştır. Mimarlar Pytheos ve Satyrus'tur. Skopas, Timotheos, Bryaris ve Leochares adlı ünlü heykeltraşlar birer cephesini çalışmışlardır. 60 x 80 m. boyutlarında ve 46m. yüksekliğinde olduğu belirlenmiştir. 9 x 11 sütunludur. Bazı parçaları Bodrum kalesinin yapımında kullanılmıştır. Mausoleum'a ait parçalar XIX. yüzyılın ortalarında Londra British Museum'a götürülmüştür.

Aspendos (Belkıs)

Antalya'nın 48 km. doğusunda İlkçağ'da kurulmuş bir antik kenttir. En önemli yapısı tiyatrosudur. Bu tiyatro, sahnesiyle birlikte günümüze ulaşabilen Anadolu'daki Roma tiyatrolarının en sağlam örneğidir. 15.000 seyirci kapasitelidir. İmparator Antonius pius döneminde (138-164) Zenon adlı bir mimar tarafından yapılmıştır.

Derinkuyu Yeraltı Şehri

Nevşehir'in Derinkuyu ilçesindedir. Hristiyanlığın yayılma döneminde savunma ve saklanma amacıyla yer altındaki yumuşak kayalar oyularak yapılmıştır. VI-X. yüzyıllar arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Dar geçitlerin sağında ve solunda oyulmuş odalardan, havalandırma bacalarından, şapel ve bir kuyudan oluşmaktadır.

Kaymaklı Yeraltı Şehri

Nevşehir'e 15 km uzaklıktaki Kaymaklı'dadır. Hristiyanlığın yayılma döneminde saldırılara karşı korunma amacıyla VI-X yüzyıllarda kayalar oyularak yapılmıştır. Yer altındaki 8 katlı kentte, katlar ve bölmeler bir havalandırma bacası etrafında yer almıştır. Bir hol etrafında toplanmış odalarda ortalama tavan yüksekliği 2 m'dir. Şapeller odalardan büyük ve yüksek tavanlıdır.

Efes Selsus (Celcius) Kitaplığı

İzmir Selçuk'ta Efes Antik Kenti'nin en önemli kalıntılarından biridir. Roma döneminde 115-117 yılları arasında yapılmıştır. 260 yılında bir yangın geçirmiştir. İki katlı cephesinin görkemli mimarisiyle ün yapmıştır. Kitaplığın içindeki duvarlarda yazı rulolarının konduğu, üst üste üç sıra halinde nişler bulunmaktadır.

SURLAR-KALELER

- İstanbul Surları
- Rumelihisarı
- Diyarbakır Kalesi ve Surları
- Van Kalesi
- Kızkalesi
- Hoşap Kalesi
- Erzurum Kalesi

İstanbul Surları
İstanbul'un ilk surları, 413-447 yılları arasında kenti savunma amacıyla Bizans İmp. II. thedosius tarafından yaptırıldı. Marmara Denizi kıyısındaki mermer Kule'den Haliç'e değin 6-7 km uzunluğundadır. Yedikule surları 1457-1458 yıllarında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Surlar üzerinde 16 kapı bulunmaktadır. Surlar, iç sur, dış sur ve hendek olmak üzere üç kademeli bir savunma yapısıdır. İç surlar 3-4 metre kalınlığında ve 13 metre yüksekliğindedir. 15m. uzaklıktaki dış surlar ise 2m. kalınlık ve 10m. yükseklikte duvarlardır. Dış surun önünde hendek vardır. İstanul surları, UNESCO'nun koruma programı çerçevesinde restore edilmektedir.

Rumeli Hisarı

İstanbul Boğazı'nın Rumeli yakasındadır. Bizans'a kuzeyden yardım gelmesini önlemek amacıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından 1452 yılında yaptırılan bir kaledir. 1000 usta ve 2000 işçinin çalışmasıyla 4 ayda yapılmıştır. Üç büyük kulenin yapımını Çandarlı Kara Halil, Saruca ve Zaganos Paşalar üstlendiklerinden kuleler bu adlarla anılır. Beş kapısı bulunan kale, 30.000 m²lik bir alanı kaplamaktadır.

Diyarbakır Kalesi ve Surları

Kalenin ilk bölümlerinin Hurriler döneminde yapıldığı kabul edilmektedir. 349 yılında Roma İmp. II. Constantinus döneminde kentin çevresi surlarla çevrildi, kale güçlendirildi. Kesme bazalt taşından yapılmıştır. Artuklu, Akkoyunlu, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde defalarca onarıldı. Dış kale ve iç kale olmak üzere iki bölümdür. 82 burçlu dış kale surlarının uzunluğu 5 km. 'yi bulur. Dört kapısı vardır. Dört kapılı iç kale ise Kanun Sultan Süleyman döneminde surla çevrilmiştir.

Van Kalesi

Urartu devletinin başkenti Tuşba (Van)'da M.Ö. IX. yüzyılda yapılmıştır. Kale, Urartuların M.Ö. VII. yüzyıl başlarında yenilerek Toprakkale'ye taşınmaları üzerine Asurların eline geçti. Selçuklu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Osmanlı dönemi kalıntılarının da bulunduğu kalede en önemli bölümler Urartulara ait kaya hücreleri ve yazıtlardır. Kanuni Sultan Süleyman'ın yaptırdığı bir cami de kale üzerinde bulunmaktadır.

Kızkalesi

İçel'in Erdemli ilçesinde ve Mersin'e 60 km. uzaklıktadır. Corcyus antik kenti ve kalıntılarından 800-1000 m. aşağıda ve Akdeniz'in içindedir. Kıyı ile bağlantısı zamanla kesilmiş, bir ada halini almıştır. M.Ö. IV. yüzyılda Hellenler tarafından kurulan, Roma ve Bizans dönemlerinde gelişen Corcyus, XIII. yüzyılda önemli bir limandı. Kale, denizden gelecek saldırıları engellemek amacıyla yapılmıştı. İçinde bir kilise kalıntısı bulunmaktadır.

Hoşap Kalesi

Van-Başkale karayolu üzerinde, Van'a 60 km. mesafedeki Güzelsu bucağındadır. XVI. yüzyılda MAhmudi Aşireti Bey'i Süleyman Bey tarafından yaptırılmıştır. İçinde iki cami, üç hamam, çeşmeler ve zindanlar bulunmaktadır.

Erzurum Kalesi
Yaklaşık 2000 m. yükseklikte bir tepe üzerinde inşa edilmiş olan iç kale 5. yüzyılda Roma İmparatoru Theodosius tarafından yaptırılmıştır. Son zamanlara kadar Türkler tarafından kışla olarak kullanılmıştır. Kale Mescidi ve saat kulesi Türk mimarlığının ilk örnekleri olmaları bakımından önem taşırlar. Tepsi Minare olarak da adlandırılan kule Ortaçağ'larda gözetleme kulesi olarak kullanılmıştır. Osmanlı mimarisinin Barok Çağında saat kulesine çevrilmiştir. 1124-1132 yılları arasında hüküm süren Abu'l Muzafferüddin Gazi tarafından yaptırılmıştır. Tek büyük bir kubbe ile örtülen mescid geleneksel Türk mimarisinin özelliklerini taşır.

Kaynak:Kultur.gov